Wspomniane w tytule benzodiazepiny to prawdopodobnie znane wszystkim leki uspokajające i nasenne. Nie będę w tym miejscu dokładnie opisywał ich mechanizmów działania, farmakokinetyki i farmakodynamiki, można je bez problemu znaleźć w internecie. Jak pewnie większość naszych użytkowników zauważyła interesujemy się problematyką uzależnień, ich powikłań i możliwościami leczenia biologicznego oraz psychoterapii. Uzależnienie od leków a szczególności od specyfików ze wspomnianej grupy rozpowszechnieniem prawdopodobnie nie ustępuje alkoholizmowi. Dlatego skupię się na głównych zagrożeniach z nim związanych i postaram się podać kilka szczegółów i porad.
Benzodiazepiny ze względu na szybkość i czas działania, metody metabolizmu i eliminacji dzielimy na kilka grup. Każda z nich ma określony potencjał uzależniający, każdą grupę cechują też inne działania niepożądane, wskazania do stosowania. Oczywiście w związku z tym problemem wykonano tysiące badań klinicznych i napisano szereg monografii i prac przeglądowych, tutaj skupię się na głównych problemach i zaleceniach występujących podczas doboru i leczenia preparatami pochodnych benzodiazepiny. Wyszczególnię kilka problemów klinicznych.
• Benzodiazepiny możemy dzielić na podgrupy np. ze względu na okres działania, istnieją tu duże różnice, od kilku do nawet kilkuset godzin aktywności. Rozróżniamy BZD: krótko, średnio i długo-działające. I tak:
1. Krótko działające posiadają najwyższy potencjał uzależniający. Euforyczne działanie leku ściśle wiążemy z przyjęciem leku, które szybko mija, często prowokując do przyjęcia kolejnej dawki.
2. Długo-działające posiadają wyraźnie mniejszą siłę wywołującą zależność, jednak bardzo zaburzają funkcje poznawcze i zdolności psychomotoryczne. Z tego względu nie powinno się ich stosować u osób: starszych, ze zdiagnozowanymi zespołami amnestycznymi(zaburzeniami pamięci), należy ich unikać gdy przewidujemy pracę umysłową, uczenie się. Korzyści wynikłe z np. zmniejszenia stresu przed egzaminem będą mniejsze niż straty wynikłe z zauważalnie gorszą możliwością koncentracji i pamięci.
• Ważnym kryterium włączenia leczenia środkami z tej grupy jest sposób ich metabolizowania i eliminacji z ustroju.
1. Środków, które są metabolizowane głównie przez wątrobę unikamy w sytuacji znacznego uszkodzenia lub niewydolności tego narządu. Np. gdy podajemy BDA w celu leczenia alkoholowego zespołu abstynencyjnego u pacjenta z ciężko uszkodzoną wątrobą, marskością, żółtaczką musimy wybrać preparat oszczędzający wątrobę.
2. U pacjenta z niewydolnością nerek musimy wybrać preparat, który eliminowany jest głównie poprzez przewód pokarmowy, lub w postaci nieaktywnych metabolitów. Inaczej dojdzie do kumulacji w ustroju i niebezpiecznych działań niepożądanych.
• Kolejnym czynnikiem, który rozpatrujemy wybierając rodzaj benzodiazepiny to droga podania. W Polsce są zarejestrowane preparaty w postaci kapsułek, tabletek, przeznaczone do podawania doustnego, w ampułkach(3 preparaty) do podania w drodze iniekcji domięśniowych i dożylnych, oraz jeden lek występuje w postaci wlewek doodbytniczych. Oczywiście lekarze klinicyści wiedzą, które farmaceutyki podane w formie zastrzyków domięśniowych nie działają lub działają słabo, które podane dożylnie mogą spowodować tzw. działanie paradoksalne, zamiast uspokoić, pobudzą pacjenta. Warto tu podkreślić, ze najskuteczniejszy efekt działania uspokajającego uzyskamy podając lek w postaci doustnej, jeżeli jest to możliwe.
UWAGI:
1. Celowo nie podałem nazw leków i preparatów, nie chcę popularyzować tych silnie uzależniających leków.
2. Terapię za pomocą tych środków powinien zalecać lekarz z dużym doświadczeniem i specjalizacją odpowiednią do leczonego schorzenia.
3. Benzodiazepiny powinny być stosowane krótko(maksymalnie do kilku tygodni), pod opieką lekarza.
4. Należy ściśle stosować się do zaleconego dawkowania
5. Nie przyjmować innych leków działających na Ośrodkowy Układ Nerwowy w trakcie terapii, chyba że specjalista to zalecił świadomie.
6. Bezwzględnie nie przyjmować BZD w stanie po spożyciu alkoholu lub środków odurzających(narkotyków), działanie synergistyczne tych środków powoduje niebezpieczeństwo licznych powikłań, w tym np. niewydolności oddechowej lub/i krążeniowej i śmierci. Zapoznaj się z poradami na temat leczenia lekomanii.